سخنی با خاتمی؛ اهانتی بنام قوم‌گرایی و توهمی بنام تجزیه / وب‌نوشت
اصغر زارع کهنمویی؛ وب‌سایت شخصی: هرگز از «کنفرانس اعراب خوزستان در قاهره» و آنچه در آن گذشته و نیز، کنفرانس‌های مشابه دفاع نمی‌کنم. گویا فعالان خارج‌نشین عرب اهل ایران، کنفرانسی با حمایت حزب سلفی وطن در مصر برگزار کرده‌اند که در آن سخنان تندی درباره وضعیت عرب‌های خوزستان گفته شده است.* تقریبا همه سایتهای چپ و راست، به این کنفرانس واکنش منفی نشان داده‌اند. در این میان، واکنش آقای سیدمحمد خاتمی، متفاوت بود. خاتمی در دیدار با اعضای حزب اراده ملت، حرف‌هایی زده که بخشی از آن، کاملا با ادبیات نه چندان ناآشنای پان‌ایرانیستی بیان شده است.**
خاتمی گفته است: "نباید شاهد باشیم که در دل این حکومت‌ها(حکومت‌های انقلابی) کسانی بیایند و در جای دیگر خواستار تجزیه و قوم گرائی باشند. البته هر حکومت مردمی هم باید حقوق اقوام و مذاهب را محترم بشمارد، ولی در هر حال مساله وحدت ملی و تمامیت ارضی از جمله مسائلی است که هیچ کس نمی تواند نفی آن را تحمل داشته باشد و ما بی توقعی مان می شود در حکومت های انقلابی که هدفشان حکومت مردم سالار و حکومت وحدت ملی و حکومت مدافع تمامیت ارضی است کسانی بیایند، اجتماعی داشته باشند و شعارهایی بدهند که اصلا ربطی به اقوام واقعی در درون ایران ندارد. تمامیت ارضی و وحدت ملی ما بسیار مهم است."
خاتمی که گویا پس از شنیدن مرثیه‌هایی درباره خطر تجزیه کشور، سخن گفتن آغاز کرده، درباره مفاهیمی چون "حقوق اقوام" ، "تجزیه" ، "وحدت ملی"، "قوم‌گرایی" ، "تمامیت ارضی" و اقوام واقعی(!)" به‌صورت کلی و بدون شفافیت، سخنانی گلایه‌مند آکنده از زنهار و گلایه مطرح کرده است. از آنجا که سخنان خاتمی، در میان بخشی از جامعه دارای اعتبار است و ممکن است موجب بدفهمی و درنهایت ایجاد فضای توهم شود، لازم دانستم درباره سخنان ایشان تاملی داشته باشم.
علاقمندم، یک بار از خاتمی بپرسم این واژه ها را دقیق و بر اساس جغرافیای اندیشگی خود، معنی کند:
قوم گرایی: قوم‌گرایی یعنی چه؟ قو‌گرایی اصطلاحی است که اخیرا فعالان پان ایرانیست به فعالان مدنی حوق اقوام نسبت می دهند و با این واژه می‌خواهند، آن‌ها خطرناک و ارتجاعی معرفی کنند. یعنی قوم‌گرایی در ادبیات سیاسی ایران بیش از آنکه یک اصطلاح جامعه‌شناختی باشد یک فحاشی است. از آقای خاتمی باید پرسید، اگر کسی حقوق فرهنگی و زبانی خود را پی گیرد و به حفظ آداب و رسوم خود همت گمارد، قوم‌گرا است؟ در این صورت شما خودتان یک قوم گرای بزرگ هستید. شما که از نظریه گفتگوی تمدن‌ها دفاع می‌کنید، نباید کلیدواژه‌های پان‌ایرانیسم را به این صراحت و بدون در نظرگرفتن مختصات آن به کار ببرید. قوم‌گرایی در ادبیات ناسیونالیست‌های افراطی متوهم، فحاشی است. شما که فحاش نیستید!
حقوق اقوام: آی گل گفتی آقای خاتمی عزیز. بیا یک بار هم که شده درباره حقوق اقوام سخن بگو. بگو که محترم شمردن حقوق اقوام و مذاهب چگونه حاصل می‌شود؟ محترم شمردن کافی نیست، باید این حقوق را اعاده کرد. در دولت شما متاسفانه به گفته برادرتان هیچ کاری درباره این حقوق صورت نگرفت. بطور مشخص، شما به عنوان یکی از سیاستمداران طراز اول کشور، درباره حق آموزش زبان مادری اقوام چرا اقدامی نکرده‌اید؟ و تاکنون سخنی نگفته‌اید؟ حق که در تنها در مقام تعارف مطرح نمی‌شود!
تجزیه: تجزیه خطرناک است. حرفی در این نیست. اما آیا امروز این خطر واقعا وجود دارد؟ در صورتی که جواب شما مثبت است، بگویید چه کسانی می‌خواهند ایران را تجزیه کنند؟ چه عواملی می‌تواند این خطر را تشدید کند؟ تجزیه‌طلبان کجای این کشور زندگی می کنند؟ ما که نمی بینیم. آقای خاتمی عزیز، فرق است میان واقعیت و شعار و انگ‌زدن. فرق است میان کسانی که دنبال حقوق حقه، قانونی و دینی خود هستند با کسانی که توهم تجزیه کشور دارند. آقای خاتمی این را می‌دانید که در عرصه سیاست، خیلی‌ها پیراهن خونی عثمان به دست دارند. این روزها انگ تجزیه‌طلبی به خیلی از کسانی که دل در گزو رفاه و توسعه و آرامش تمام گروه‌های قومی دارند، زده می شود. شما سعی کنید این کلمات حساس را به گونه‌ای ادا کنید که شایبه انگ‌زنی پیش نیاید. این سخن شما بیش از آنچه متوجه شرکت‌کنندگان آن کنفرانس کذایی باشد، کاربرد داخلی دارد. سخن شما ممکن است توهم تجزیه را در میان طرفداران‌تان افزون کند. جوری حرف نزنید که دوستان شما هر کسی را که از حقوق قومی خود سخن گفت، با چماق تجزیه‌طلبی حذف کنند.
وحدت ملی: وحدت چگونه گزاره‌ای است؟ وحدت مصدر ارتباطی و دوسویه است. نمی‌توان از وحدت بر میزی سخن گفت که تنها یک طرف ماجرا بدان دعوت شده است. سر میز وحدت باید همگان حضور داشته باشند. تنها در صورتی وحدت ملی حاصل می شود که همه گروه‌های قومی و مذهبی و زبانی و سیاسی در تمام حوزه‌ها، حقوق برابر داشته باشند. آیا این برابری در حوزه اقوام وجود دارد؟ قطعا جواب شما نمی‌تواند مثبت باشد. بر این اساس، باید هراس این داشته باشید که در این کشور وحدت ملی، مساله دارد. اگر وحدت ملی برایتان مهم است، باید به تحقق برابری قومی بپردازید. اگر به برابری قومی و حقوق قومیت‌ها نمی‌پردازید، حتما به وحدت ملی اعتقادی ندارید. امروز وحدت ملی در گروی برابری قومی است نه برتری طلبی قومی بر قوم دیگر.
تمامیت ارضی: تمامیت ارضی برای همه کشورها مقدس است. هر چیزی که تمامیت ارضی را به خطر بیاندازد، باید به مقابله با آن پرداخت. باید بررسی کرد که در حال حاضر چه عواملی، می‌تواند تمامیت ارضی ما را خدشه دار کند؟ قطعا اجرای کنفرانسی کذایی در گوشه‌ای از کشور دوست و برادر، نمی‌تواند خطری آنچنانی به حساب آید. حمله خارجی هم نمی‌تواند، چون همانطور که در دفاع مقدس دیدیدم، همه مردم کشور بخصوص اقوام، با تمام توان ار سرزمین خود دفاع می‌کنند و اجازه نمی‌دهند تمامیت ارضی خدشه‌دار شود. آنچه تمامیت ارضی را به خطر می‌اندازد حس نابرابری وسیع در میان گروه‌های قومی است. تمامیت ارضی را اتفاقا سیاست‌های قومی غلط خدشه‌دار می‌کنند. اگر به تمامیت ارضی اهمیت می‌دهیم باید قبل از هرچیزی در سیاست‌های قومی خود تجدید نظر کنیم. سیاست‌های قومی باید در راستای برابری قومی و تحقق حقوق اقوام باشد. در این صورت قطعا، می‌توان بخش بزرگی از خطرات را بالقوه از بین برد. این دیدگاه که با یکسان‌سازی و انکار حقوق زبانی و هویتی گروه‌های قومی،آن ها را الینه کرده و مشکل را برطرف کنیم، حل مساله نیست پاک کردن صورت مساله است. انکار و بایکوت حقوق و مصائب قومی، سیاست خطرناکی است که می‌تواند تهدیدآفرین باشد. باید به‌جای انکار و تحقیر، سیاست عادلانه و شفافی در نظر گرفت. برای مثال بسیاری از کارشناسان حوزه اقوام، آموزش رسمی زبان مادری در مدارس را نه تنها تهدید منافع ملی و امنیتی که فرصت و ضرورت می‌دانند. توسعه اقتصادیِ حوزه جغرافیایی اقوام نیز بسیار موثر خواهد بود متاسفانه برابری اقتصادی در استان‌ها تنها یک شعار بوده و حتی در دولت شما، در این خصوص کارنامه درخشانی وجو ندارد. تمامیت ارضی را قومیت ها به خطر نمی اندازند، سیاستگذاران قومی تهران به خطر می اندازند. آقای خاتمی، اگر به تمامیت ارضی اعتقاد دارید مساله را نه در پیرامون که در مرکز دنبال کنید. آنچه در پیرامون جریان دارد، تجزیه نیست، مطالبات قانونی اقوام است که اتفاقا حتی شما و دوستانتان نیز بدان ها اعتقاد نداشته‌اید و با این ادبیات، برخورد نادرست با این مطالبات را دامن می‌زنید.
اقوام واقعی: اقوام واقعی چه کسانی هستند؟ مگر اقوام غیرواقعی هم داریم؟ آیا از دیدگاه شما، اقوام واقعی کسانی هستند که دنبال حقوق خود نمی‌روند و به قرائت‌های رضاخانی از قومیت خود رضایت می‌دهند؟ آقای خاتمی،علاقمندم بدانم نسبت میان منافع ملی و حقوق بشر، را چگونه می بینید؟ در صورت تقابل این دو، ارجحیت را به کدام می‌دهید؟ آیا آنطور که به منافع ملی و تمامیت ارضی اهمیت می دهید(که باید هم چنین باشد) به حقوق اقوام نیز اهمیت می‌دهید؟ آقای خاتمی، تقسیم اقوام به واقعی و غیرواقعی، یک دگرسازی وحشتناک است. شما بخشی از اقوام را بد و بخشی دیگر را خوب می‌پندارید. این غیرخودی‌سازی، دقیقا با ایده‌ی گفتگوی تمدن‌ها ناسازگار است. چگونه می‌توان در سطح جهانی به گفتگو اعتقاد داشت و اقوام داخل کشور را به واقعی و غیرواقعی تقسیم نمود؟
تا جایی به یاد دارم، آقای خاتمی تا حالا یکبار در خصوص وضعیت تلخ قومیت ها در آذربایجان و کردستان و بلوچستان، بخصوص در خوزستان سخنی گفته؟ و در دوران دولت خود نیز، براساس گفته محمدرضا خاتمی، هیچ کاری درباره حقوق قومیت ها نکردند. اگر یکبار درباره حقوق قومیت ها سخن بگوید اشکال ندارد به این کنفرانس هم اعتراض کند، اعتراضی که البته حق او است. باز هم تکرار می کنم من از این کنفرانس ها هرگز دفاع نمی کنم و به اعتراض آقای خاتمی،اعتراضی ندارم. اعتراض من به نگاه یکسویه ایشان به مساله اقوام است.
از آقای خاتمی انتظار دارم، همان طور که بخاطر تمامیت ارضی، به کنفرانسی در آن سوی دنیا، توجه می کند و اظهار ناراحتی و نگرانی می کند، درباره حقوق اقوام داخل ایران، نیز سخن بگوید و بگوید که نگران این سوی قصه هم هست. او که یک عمر درباره مردم سالاری و دموکراسی و گفتگوی تمدن ها سخن گفته، یکبار درباره حقوق زبانی و فرهنگی و سیاسی قومیت ها هم سخن بگوید. او سخن بگوید تا بدانیم در قاموس دموکراتیک او، اقوام واقعی کیستند و اقوام غیر واقعی کدامند؟
تاکید مکرر یک کته: برای چندمین بار تاکید می‌کنم، این سخن بنده، در تایید کنفرانس کذایی و هر نوع کنفرانس و رفتار مشابه نیست. تنها زنهاری بر وطن دوستان دموکراتی چون آقای خاتمی است که اگر به مردم سالاری و حقوق بشر اعتقاد دارند، بدانند که نباید تک بعدی به مساله بنگرند. امیدوارم با نگارش این یادداشت، متهم به تجزیه‌طلبی نشوم.
* خبر بی بی سی درباره کنفرانس
** سخنان سیدمحمد خاتمی در سایت شخصی وی
یک خواهش: خواهش می‌کنم برای رفع سوءتفاهم، در سایتهای مربوط به گروه‌های قومی (عرب‌ها، ترک‌ها و کرد‌ها) منتشر نشود!!! انتشار آن در سایتهای سراسری، مجاز است. والله اعلم
